Spawanie jest uznane za proces specjalny – taki, którego rezultatu nie można zweryfikować przez sprawdzenie produktu końcowego. Wynika z tego, że ostateczny produkt spawania – trwałe połączenie nie może zostać zmierzone, głównie ze względu na to, że za każdym razem użycie spawarki ma miejsce w nieco odmiennych warunkach. Na ostateczny wynik wpływa doświadczenie spawacza, warunki otoczenia oraz stosowany sprzęt spawalniczy wraz ze wszystkimi jego parametrami.
W związku z tym, trudno jest w każdym przypadku zagwarantować 100% skuteczności spawania. Jakość w spawalnictwie zapewnia się poprzez kontrolę i stałe monitorowanie pracy.
Kontrola przed spawaniem może obejmować ocenę i weryfikację dokumentacji, certyfikację materiału, certyfikację stopu dodatkowego, kwalifikację wydajności spawacza, kwalifikację procedury spawania oraz identyfikację spawacza i spoiny w celu zapewnienia identyfikowalności, jeśli ma to zastosowanie.
W spawalnictwie stosuje się szereg różnorakich metod kontroli. Poniżej przedstawiamy najbardziej popularne pośród spawaczy metody kontroli. Analizy biorą pod uwagę zarówno czynnik ludzki, jak i techniczny. Sprzęt spawalniczy, a w tym: spawarki i przecinarki plazmowe mogą ulegać awariom, co znacznie wpływa na czas, jakość i przebieg pracy.
Ta kontrola jest przeprowadzana przed rozpoczęciem operacji spawania. Ten rodzaj kontroli zazwyczaj wiąże się ze sprawdzeniem przygotowania złącza spawalniczego oraz weryfikacją parametrów, które byłyby trudne lub niemożliwe do potwierdzenia w trakcie lub po spawaniu. Jest to obszar kontroli, w którym możemy najlepiej wprowadzić kontrole, które mogą zapobiec wadliwemu spawaniu. Niektóre obszary kontroli przed spawaniem to kontrola przygotowania złącza/ustawienie przed spawaniem.
Może to obejmować kontrolę wymiarową otworów korzeniowych. Zbyt ciasne otwory korzeniowe mogą powodować niewystarczającą penetrację korzeni. Zbyt duże otwory w korzeniach mogą powodować nadmierną penetrację. Zbyt małe kąty ukosu spoiny mogą powodować brak wtopienia, a zbyt duże mogą powodować odkształcenie połączenia spawanego na skutek przegrzania i nadmiernego naprężenia skurczowego. Wyrównanie połączenia (niewspółosiowość połączenia spawanego) może powodować trudności w wykonaniu solidnej spoiny i koncentracji naprężeń w jej miejscu, co skutkuje skróceniem trwałości zmęczeniowej. Stan i czystość powierzchni płyt, czyszczenie wstępne przed spawaniem, mogą często mieć ogromne znaczenie.
Niewłaściwe lub nieodpowiednie czyszczenie może skutkować nieakceptowalnym poziomem porowatości w ukończonej spoinie. Inne kontrole przed spawaniem mogą obejmować weryfikację podgrzewania wstępnego, temperaturę i metodę podgrzewania, obecność i lokalizację urządzeń monitorujących obróbkę cieplną oraz rodzaj i skuteczność przedmuchiwania gazem, jeśli ma to zastosowanie. często może mieć ogromne znaczenie.
Jest to kontrola przeprowadzana podczas operacji spawania i dotyczy głównie wymagań specyfikacji procedury spawania (WPS). Kontrola ta obejmuje takie elementy, jak metody czyszczenia międzyściegowego, kontrola temperatury międzyściegowej, ustawienia prądu spawania, prędkość przesuwu spawania, rodzaj gazu osłonowego, natężenie przepływu gazu i kolejność spawania, jeśli dotyczy. Ponadto wszelkie warunki środowiskowe, które mogą wpływać na jakość spoiny, takie jak deszcz, wiatr i ekstremalne temperatury.
W tej metodzie odpowiadamy na pytanie „dlaczego?”, w ten sposób dokładnie analizujemy dany problem. Następnie przechodzimy do określenia odpowiedzi wyjaśniających jego powstanie. Błędy w stosowaniu spawarki przedstawiamy odpowiadając na zagadnienia: What (Co?), When(Kiedy?), Where(Gdzie?), Who(Kto?) i Which(Który?)
Niezwykle ważnym aspektem stosowania spawarki jest dokumentacja całej pracy. Można tego dokonać tworząc tzw. Diagram procesu. Zaznaczamy na nim w sposób graficzny wszystkie poszczególne etapy: stosowane urządzenia spawalnicze, spawarki uszkodzone, nowe informacje, materiały, etc. Przykładowo, w razie dołączenia do projektu nowej spawarki TIG, odnotowujemy to na wspomnianym diagramie. W ten sposób można sprawnie zarządzać jakością.
W spawalnictwie stosuje się również karty kontrolne, pomagają one ustalić, czy dany proces technologiczny odbywa się zgodnie z założeniami. W celu stworzenia karty kontrolnej, w określonych odstępach czasowych pobiera się próbki o danej liczebności. Uzyskane próbki zapisuje się na kartach, dzięki czemu możemy w przejrzysty sposób sprawdzić, czy sprzęt spawalniczy jest stosowany na tyle sprawnie, aby proces przebiegał zgodnie z oczekiwaniami. Karty kontrolne stosuje się na bramkach jakościowych, aby wykryć powtarzalność wad spawalniczych. Dzięki zestawieniu danych z danego okresu można dostrzec jaki czynnik wpływa na powstanie wad.
Zbiera składniki działania znajdujące się na identycznym samym poziomie szczegółowości i rozkłada je na jeszcze bardziej szczegółowe, pozwala to dostrzec detale. Powstały diagram ma kształt drzewa w postaci pnia z wieloma gałęziami – stąd właśnie wywodzi się jego nazwa. Tym sposobem można zauważyć, że przyczyną przestojów są np wady w elementach zapasowych spawarki, zła organizacja pracy z urządzeniami spawalniczymi.
Poza wymienionymi metodami, stosuje się jeszcze wykres Ishikawy oraz analizę Pareto-Lorenza. Wszystkie wymienione sposoby kontroli pozwalają usprawnić pracę w oparciu o spawarki, przecinarki plazmowe i cały, szeroko rozumiany sprzęt spawalniczy.
Ta inspekcja jest zwykle przeprowadzana w celu sprawdzenia integralności wykonanej spoiny. Do kontroli po spawaniu stosuje się wiele metod badań nieniszczących (NDT). Jednakże, nawet jeśli spoina ma być poddana NDT, zwykle rozsądnie jest najpierw przeprowadzić oględziny. Jednym z powodów jest to, że nieciągłości powierzchni, które można wykryć za pomocą oględzin, mogą czasami powodować błędną interpretację wyników NDT lub ukrywać inne nieciągłości w obrębie korpusu spoiny. Najczęstszymi nieciągłościami spawalniczymi stwierdzonymi podczas oględzin są takie warunki, jak spoiny niewymiarowe, podcięcia, zakładki, pękanie powierzchni, porowatość powierzchni, niedopełnienie, niepełne przetopienie, nadmierne przetopienie, przepalenie i nadmierne wzmocnienie.